Trong Tiếng Việt, nói đến tục ngữ ta nghĩ ngay đến những câu nói dân gian ngắn gọn, hàm xúc chứa đựng những lời khuyên răn, giáo huấn hoặc kinh nghiệm lao động... Nhưng định nghĩa thế nào là Tục ngữ và phân biệt bó với các đồng loại ngạn ngữ, danh ngôn, phương ngôn, cách ngôn, châm ngôn là một vấn đề chưa thống nhất.

I -  Làm thế nào phân biệt?

Để phân biệt được thì chúng ta phải đi sâu vào phân tích nội dung của từng câu, tìm hiểu nguồn gốc, xuất xứ, cách sử dụng từ ngữ của từng địa phương, sự khác nhau của các phong cách chức năng. Dù là hình thức nào thì chúng đều mang đặc điểm chung là những câu khái quát và nội dung là những phán đoán.

1. Tục ngữ: Là những câu nêu lên những đúc kết về kinh nghiệm lao động, có ý nghĩa giáo huấn thâm sâu, mang tính chất dân gian đậm đà à phong cách văn nói vần điệu. Tục ngữ có cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng:

- Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ.
- Bà con xa không bằng láng giềng gần.
- Trời nắng tốt dưa, trời mưa tốt lúa.

2. Ngạn ngữ: Là những câu nói xưa, nêu lên những bài học về lẽ phải, đạo lý mang tính chất giáo dục và thường biểu hiện bằng từ Hán - Việt, gần với phong cách văn học viết, chỉ có nghĩa đen và chưa hẳn mất xuất xứ. Là một bộ phận của Tục ngữ, ngạn ngữ chiếm số lượng khá lớn trong Tiếng Việt.

- Cẩn tắc vô ưu
- Dục tốc bất đạt.
- Phu xướng phụ tùy.

3. Danh ngôn: Là những câu nói của các lãnh tụ, danh nhân, các nhà văn, nhà thơ lỗi lạc, có xuất xứ từ sách vở. Danh ngôn thường rất trau chuốt. Có một bộ phận dùng quen được xếp chung vào Tục ngữ và không để ý đến tác giả.

- Học, Học nữa, học mãi. (Lênin)
- Sự hy sinh là tuyệt đỉnh của nghệ thuật, nó tràn đầy niềm vui và chân chính. (Ganđi)
- Không có gì quý hơn độc lập tự do. ( Hồ Chí Minh)

4. Phương ngôn; Là tục ngữ có tính chất địa phương.

- Chúa vắng nhà gà vọc niêu tôm (Miền Bắc)
- Vắng chủ nhà gà bươi bếp ( Miền Trung)
- Vắng chủ nhà gà mọc đuôi tôm ( Miền Nam)

5. Cách ngôn: Là tục ngữ, ngạn ngữ hoặc danh ngôn, chỉ có nghĩa đen, đơn thuần về mặt giáo dục. Cách ngôn mang phong cách chức năng.

- Học thầy không tày học bạn
- Tiên học lễ, hậu học văn
- Học, học nữa, học mãi (Leenin)

6. Châm ngôn: Là tục ngữ, ngạn ngữ, danh ngôn được dùng có tính chất cá nhân, được đặt ra làm lề luật, tiêu chuẩn cho hoạt động hoặc tư tưởng của mình. Châm ngôn mang phong cách chức năng.

- Mọi người đều được sung sướng, nêu không, chính lỗi tại họ. (Épictète)
- Hạnh phúc là đấu tranh (Karl Marx)
- Càng khó khăn, càng vui thú. (Ohsawa)

Sơ đồ mối quan hệ hình thành tục ngữ Việt Nam

Bên cạnh gia đình tục ngữ phong phú trên đây còn có một thể loại mà ta thường nhầm lẫn với tục ngữ là Thành ngữ. Với một số người sưu tầm, họ chỉ quan tâm việc thu thập cho được nhiều câu, mà không phân biệt và phân chia thế nào là thành ngữ, tục ngữ, lý ngữ, sấm ngữ, mê ngữ, phương ngôn, đồng dao, ca dao hay phong dao gì cả.

II - Thành ngữ và Tục ngữ có gì khác nhau? Đâu là ranh giới để phân biệt? Câu chuyện chưa có hồi kết...

Một câu tục ngữ tự nó phải có một "ý nghĩa đầy đủ, hoặc khuyên răn hoặc chỉ bảo điều gì", còn thành ngữ "chỉ là những lời nói sẵn có để ta tiện dùng mà diễn đạt một ý gì hoặc tả một trạng thái gì cho có màu mè".

Trên thực tế, có nhiều câu thành ngữ và tục ngữ giống nhau. Có khi thành ngữ lồng vào hay xen kẽ vào tục ngữ:

- Ăn như rồng cuốn, ->thành ngữ
  Nnói như rồng leo,
  Làm như mèo mửa.
- Trông mặt mà bắt hình dong,
   Con lợn có bé bộ lông mới ngon.
- Trâu buộc thì ghét trâu ăn,
  Quan võ thì ghét quan văn dài quần.

Người ta có thể tách riêng từng phần của những câu tục ngữ (có nguồn gốc từ Cao dao)này ra để sử dụng như một thành ngữ.

Ranh giới giữa Tục ngữ và thành ngữ thì phân biệt dựa trên những đặc điểm về nội dung và hình thức. Sự khác nhau cơ bản về nội dung dẫn đến sự khác nhau về hình thức ngữ pháp, các hoạt động trong chuỗi lời nói,...

Chính vì vậy cho đến nay, vấn đề ranh giới giữa tục ngữ và thành ngữ vấn chưa được phân định rõ ràng. Mặc dù ai cũng nhận thấy rằng không thể không phân biệt thành ngữ với tục ngữ, càng không thể võ đoán áp đặt nội dung cho các thuật ngữ (thành ngữ, tục ngữ, quán ngữ, ngạn ngữ,...) để vạch ra ranh giới giữa chúng.

Trong khi phần đông đều thống nhất phải đi tìm những tiêu chí khoa học để phân biệt thành ngữ, tục ngữ thì một số khác lại ghép chung cả hai thể loại trên.

- Yêu nhau củ ấu cũng tròn, ghét nhau bồ hòn cũng méo
- Cá tươi thì xem lấy mang, người khôn xem lấy đôi hàng tóc mai.

Phân biệt Tục ngữ, danh ngôn, ngạn ngữ, phương ngôn, cách ngôn, châm ngôn

Description: Trong Tiếng Việt, nói đến tục ngữ ta nghĩ ngay đến những câu nói dân gian ngắn gọn, hàm xúc chứa đựng những lời khuyên răn, giáo huấn hoặc kinh nghiệm lao động...

Uploaded by: Alius

Views:

Category: Suy ngẫm

Share

Tweet